پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رمان «غُلامان»، از آثار مهم و ارزشمند صدرالدّین عینی، در انتشارات آروَن تهران در
سال روان منتشر شد. متن این کتاب با مقدّمه، تصحیح، تحقیق و توضیح مصطفی باباخانی به خط فارسی و در 756 صفحه آماده شده است.
رمان غلامان کتابی بزرگ‌حجم و وسیع است و زندگی عجیب و عبرت‌آموز سه نسل مردمِ زحمت‌‌کش را در دوره‌ای بیش از صد سال به تصویر کشیده است. این کتاب که در سال 1934 م. نوشته شده است، دربارۀ روزگار برده‌‌فروشی و غلام‌داری در آغاز سدۀ نوزدهم میلادی تا نخستین کامیابیهای دهقانان و کارگران تاجیک (1933 م) در بخاراست. رمان غلامان به داشتنِ جزئیّات دقیق دربارۀ روزگار و زندگی مردم تاجیک ممتاز است و بیزاری از برده‌‌داری و زیردست‌آزاری و ایمان کامل به آزادی از هر سطر آن، هویداست. بیشترِ منتقدان، غلامان را همچون یک اثر ادبیِ برجسته ستوده‌‌اند. این اثر که به چندین زبان ترجمه و چاپ شده است، از نمونه‌‌های خوبِ سبکِ رئالیسمِ سوسیالیستی به شمار می‌‌رود.
صدرالدّین عینی یکی از بزرگ‌‌ترین شاعران، نویسندگان، منتقدان، تاریخ‌‌نویسان و زبان‌‌شناسان تاجیک است و آثاری در هریک از این زمینه‌‌ها پدید آورده که بیشترِ آنها سهم بزرگی در دگرگونیهای ادبی، اجتماعی و فرهنگی ورارود قرن بیستم داشته است. وی بنیان‌‌گذار و پیشگامِ ادبیّاتِ معاصرِ فارسی- تاجیکی بوده است و از بزرگ‌‌مردان و تاریخ‌‌سازانی است که در تاجیکستان عنوانِ عالیِ «قهرمان تاجیکستان» را بدو داده‌‌اند و او را «استاد» و «پدرِ ملّت» خطاب می‌‌کنند. وی برای حفظ و گسترشِ زبان و ادبیّاتِ فارسی و در راهِ خودشناسیِ تاریخی و معنوی و احیایِ خودآگاهی و هویّتِ ملّیِ تاجیکانِ ورارود کوششها کرده و مبارزه‌‌ها نموده است.
Романи «Ғуломон», аз осори муҳим ва арзишманди Садриддин Айнӣ, дар интишороти «Орван»-и Теҳрон дар соли равон мунташир шуд. Матни ин китоб бо муқаддима, тасҳеҳ, таҳқиқ ва тавзеҳи Мустафо Бобохонӣ ба хатти форсӣ ва дар 756 сафҳа омода шудааст.
Романи «Ғуломон» китобе бузургҳаҷм ва васеъ аст ва зиндагии аҷиб ва ибратомӯзи се насли мардуми заҳматкашро дар даврае беш аз сад сол ба тасвир кашидааст. Ин китоб, ки дар соли 1934 навишта шудааст, дар бораи рӯзгори бардафурӯшӣ ва ғуломдорӣ дар оғози садаи нуздаҳуми мелодӣ то нахустин комёбиҳои деҳқонон ва коргарони тоҷик (1933) дар Бухорост. Романи «Ғуломон» ба доштани ҷузъиёти дақиқ дар бораи рӯзгор ва зиндагии мардуми тоҷик мумтоз аст ва безорӣ аз бардадорӣ ва зердастозорӣ ва имони комил ба озодӣ аз ҳар сатри он ҳувайдост. Бештари мунтақидон «Ғуломон»-ро ҳамчун як асари адабии барҷаста сутудаанд. Ин асар, ки ба чандин забон тарҷума ва чоп шудааст, аз намунаҳои хуби сабки реализми сотсиалистӣ ба шумор меравад.
Садриддин Айнӣ яке аз бузургтарин шоирон, нависандагон, мунтақидон, таърихнависон ва забоншиносони тоҷик аст ва осоре дар ҳар як аз ин заминаҳо падид оварда, ки бештари онҳо саҳми бузурге дар дигаргуниҳои адабӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии Варорӯди қарни бистум доштааст. Вай бунёнгузор ва пешгоми адабиёти муосири форсӣ-тоҷикӣ будааст ва аз бузургмардон ва таърихсозонест, ки дар Тоҷикистон унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон»-ро бад-ӯ додаанд ва ӯро «устод» ва «падари миллат» хитоб мекунанд. Вай барои ҳифз ва густариши забон ва адабиёти форсӣ ва дар роҳи худшиносии таърихӣ ва маънавӣ ва эҳёи худогоҳӣ ва ҳувияти миллии тоҷикони Варорӯд кӯшишҳо карда ва муборизаҳо намудааст.
