پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
سه‌شنبه، 15 خرداد در تالار ساختمان «شرق آزاد» رونمایی کتاب عبدالخلیل خالق‌زاده با عنوان «ماجرای رفته» برگزار شد. این مراسم با حضور ادیبان و روزنامه‌نگاران گذشت و در آن موضوع و محتوای کتاب تازه‌نشر مطرح و بررسی شد.
کتاب «ماجرای رفته» خاطرات نویسندء آن و بازتاب پاره‌ای از تاریخ معاصر شفاهی تاجیکستان است، که بر پایء سرگذشت، مشاهده‌ها و دیدگاه‌های مؤلف فراهم شده است. پیشگفتار کتاب با بیتی از قاآنی آغاز شده و برای انتخاب عنوان آن نیز الهام بخشیده است:
ماجرای رفته را خواهم، که از من بشنوی،
گرچه دانم هست پیشت هر نهانی آشکار.
بنا به قول عبدالخلیل خالق‌زاده، تاریخ نوشتن این کتاب با ماجرایی، که بر سر ملّت ما آمد و جنگ شهروندی سر زد، پیوند می‌خورد.
در مراسم رونمایی از کتاب «ماجرای رفته» پژوهشگران، اهل ادب و سخن نظرات و ملاحظه‌های خویش را در مورد اثر مورد نظر، ارائه کردند. عبدالنبی ستارزاده، پژوهشگر صاحبن‌نام ادبیات، مدیر شعبۀ تاریخ ادبیات انستیتو زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم تاجیکستان و استاد دانشگاه ملی، دربارۀ این کتاب گفت: «عبدالخلیل خالق‌زاده نویسندة کسبی (=حرفه‌ای) نیست، امّا کتاب بسیار ارزشمند نوشته که خواننده بسیار به راحت و لذت آن را مطالعه می‌کند… و این حال یک معنا دارد و آن اینکه مؤلف هنر نویسندگی دارد. اگر کسی این کتاب را ورق زده باشد، می‌داند که آن از یک سلسله حکایت‌ها یا به اصطلاح، نول‌ها ترکیب یافته است. دانسته و سنجیده و برکشیده سخن کردن، خود نشانی از هنر نویسندگی است… این کتاب خصوصیتی دارد و آن در کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر و دربارۀ دهۀ نود قرن گذشته در تاجیکستان تا به حال نوشته شده است، دیده نمی‌شود؛ از آن می‌توان به «نگاه نو و بینش معاصر داشتن» تعبیر کرد. یعنی نگارندۀ خاطرات مورد نظر، از نگاه امروز به شرح و توضیح حادثه‌ها و واقعه‌های چند دهۀ پیش پرداخته است. او دارای بینش و تفکر شخصیت معاصر است که در همه زمینه‌ها صاحب نظر خویش است، که متأسفانه، در دیگر آثار ادبیات روز ما دیده نمی‌شود و یا بسیار ظعیف و نانمایان است.
استاد ستارزاده در پایان سخنان خویش افزود: امید است این کتاب در میان اهل ادب و فرهنگ، منتقدان ادبیات، روزنامه‌نگاران و دایرۀ وسیع خوانندگان به صورت شایسته و سزاوار، ارزیابی شود.
حسن قریبی، سخنران بعدی این محفل بود. وی ضمن تبریک به مؤلف کتاب و اهالی قلم تاجیکستان بابت نشر اثری تازه، گفت: «می‌دانیم که از محرمانه‌ترین و خصوصی‌ترین دارایی‌های انسان، خاطرات اوست و معمولاً دفتر خاطرات هر کسی، جزء وسایل شخصی او دانسته می‌شود. اینکه آدم بخواهد این خصوصی‌ترین دارایی خودش را در معرض نمایش بگذارد، جسارت می‌خواهد. به خصوص اینکه این یادداشت‌ها با تاریخ شفاهی یک ملت آمیخته باشد. در نتیجه خود ماهیت کتاب حاضر، به جهت موضوعی که عرض کردم، اهمیت دارد. کسی که با این منطقه و به خصوص، با فرهنگ آن آشنا می‌شود، تشنۀ خیلی از پاسخ‌ها است برای سوالات خودش. ما سال‌های قبل بارها از حوادث تاجیکستان شنیده بودیم، ولی دلایلش را نمی‌دانستیم. خوشبختانه، کتابی که امروز رونمایی می‌شود، سهمی در پاسخ به این دسته از پرسش‌ها را دارد. کوتاه سخن اینکه خاطره‌نویسی برای دوست‌یابی یا دشمن‌تراشی نیست. این کار می‌تواند مشوقی باشد برای کارهای دیگر، چون می‌دانید، این ژانر اخیراً در ادبیات تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته است. امیدوارم کتاب «ماجرای رفته» هم جایگاه شایستۀ خودش را بیابد.
یکی از نکته‌های جالبی که در این محفل مطرح شد، این بود که کتاب «ماجرای رفته» را در نوع خود می‌توان ادامۀ مکتب خاطره‌نویسی استاد صدرالدین عینی دانست.
عبدالخالق نبوی، پژوهشگر تاریخ ادبیات معاصر انستیتو زبان و ادبیات رودکی، عبدالقادر رستم، پژوهشگر و داستان‌نویس، خورشید عطاءالله، رئیس اتحادیۀ روزنامه‌نگاران، شریف همدم‌پور، سردبیر روزنامۀ تاجیکستان و سهراب ضیاء، خبرنگار بخش فارسی بی‌بی‌سی در تاجیکستان از دیگر سخنرانان این محفل بودند که در رابطه با نکتۀ فوق و دیگر ویژگی‌های کتاب تازه‌نشر «ماجرای رفته»، اظهار نظر کردند.
عبدالخلیل خالق‌زاده، مؤلف کتاب مورد رونمایی، ضمن خوش‌آمدگویی و سپاس از رئیس پژوهشگاه فرهنگ فارسی-تاجیکی و سایر دست‌اندرکاران که در کار فراهم آوردن کتاب همکاری کردند، تشکر کرد. میزبان محفل، در ادامۀ سخنان خویش به تاریخچۀ تألیف این کتاب و انگیزۀ اصلی آن پرداخته و گفت: «قسم زیاد عایله‌امان را به خارج کشور فرستادم و وقتی که به دیدن خانواده می‌رفتم، یا برعکس، نسل جوان به این جا می‌آمدند، مشاهده می‌کردم، که آنها از عرف و عادت ملّت خود بی‌خبرند. همان وقت در سر من فکری پیدا شد، که باید چیزی نویسم، که آنها با اصل خویش آشنا شوند. هدف از نوشتن این متن، نخست، فقط آشنا کردن نسل جوان خودمان با 
اصل خود بود». وی با اشاره به بعد دیگری از خاطره‌نویسی خویش، افزود: «طبیعی‌است خاطره‌های نفری که در اتحاد شوروی به کمال رسیده، در طول زیاده از سی سال آخر، پیوسته در دوشنبه زیسته، شاهد تحولات و کشمکش‌هایی زمان پاشخوری اتحاد شوروی و به دست آوردن استقلال و جنگ شهروندی در تاجیکستان بوده است؛ می‌تواند به قسمی از این سؤال‌ها جواب بگوید و اینچنین شاهدیِ مؤلف در رویداد واقعه‌ها برای قشر وسیع‌تر جامعه باشد…».
کتاب «ماجرای رفته» در سال 2018 به خطّ سریلیک از سوی انتشارات «عرفان» در260 صفحه منتشر شده است.
Сешанбе, 5 июн дар толори хурди чопхонаи «Шарқи Озод» рӯнамоии китоби Абдулхалил Холиқзода бо унвони «Моҷарои рафта» баргузор гардид. Ин маросим бо ҳузури адибон ва рӯзноманигорон гузашт ва дар он мавзӯъ ва муҳтавои китоби тозанашр матраҳ ва баррасӣ шуд.
Китоби «Моҷарои рафта» хотироти нависандаи он ва бозтоби порае аз таърихи муосири шифоҳии Тоҷикистон аст, ки бар пояи саргузашт, мушоҳидаҳо ва дидгоҳҳои муаллиф фароҳам шудааст. Пешгуфтори китоб бо байте аз Қоонӣ оғоз шуда ва барои интихоби унвони он низ илҳом бахшидааст:
Моҷарои рафтаро хоҳам, ки аз ман бишнавӣ,
Гарчи донам ҳаст пешат ҳар ниҳоне ошкор.
Бино ба қавли Абдулхалил Холиқзода, таърихи навиштани ин китоб бо моҷарое, ки сари миллати мо омад ва ҷанги шаҳрвандӣ сар зад, пайванд мехӯрад. Дар маросими рӯнамоӣ аз китоби «Моҷарои рафта» пажӯҳишгарон, аҳл адаб ва сухан назарот ва мулоҳизаҳои хешро дар мавриди асар маврид назар, ироа карданд.
Абдунабӣ Сатторзода – пажӯҳишгари соҳибноми адабиёт, мудири шуъбаи таърихи адабиёти Институти забон ва адабиёти Рӯдакии Академияи илмҳои Тоҷикистон ва устоди Донишгоҳи миллӣ, дар бораи ин китоб гуфт: «Абдулхалил нависандаи касбӣ (=ҳирфаӣ) нест, аммо китоби бисёр арзишманд навишта, ки хонанда бисёр ба роҳат ва лаззат онро мутолиа мекунад… Ва ин ҳол як маъно дорад ва он ин ки муаллиф ҳунари нависандагӣ дорад. Агар касе ин китобро варақ зада бошад, медонад, ки он аз як силсила ҳикоятҳо ё ба истилоҳ, новеллаҳо таркиб ёфтааст. Дониставу санҷида ва баркашида сухан кардан, худ нишоне аз ҳунари нависандагӣ аст… Ин китоб хусусияте дорад ва он дар китобҳое, ки дар солҳои ахир ва дар бораи даҳаи навади қарни гузашта дар Тоҷикистон то ба ҳол навишта шудааст, дида намешавад; аз он метавон ба «нигоҳи нав ва биниши муосир доштан» таъбир кард. Яъне нигорандаи хотироти мавриди назар, аз нигоҳи имрӯз ба шарҳу тавзеҳи ҳодисаҳо ва воқеаҳои чанд даҳаи пеш пардохтааст. Ӯ дорои биниш ва тафаккури шахсияти муосир аст, ки дар ҳама заминаҳо соҳиби назари хеш аст, ки мутаассифона, дар дигар осори адабиёти рӯзи мо дида намешавад ва ё бисёр заиф ва нонамоён аст».
Устод Сатторзода дар поёни суханони хеш афзуд: «Умед аст ин китоб дар миёни аҳли адаб ва фарҳанг, мунтақидони адабиёт, рӯзноманигорон ва доираи васеъи хонандагон ба сурати шоиста ва сазовор арзёбӣ шавад».
Ҳасани Қарибӣ суханрони баъдии ин маҳфил буд. Вай зимни табрик ба муаллифи китоб ва аҳолии қалами Тоҷикистон бобати нашри асаре тоза, гуфт: «Медонем, ки аз маҳрамонатарин ва хусуситарин дороиҳои инсон хотироти ӯст ва маъмулан, дафтари хотироти ҳар касе, ҷузъи васоили шахсии ӯ дониста мешавад. Ин ки одам бихоҳад ин хусуситарин дороии худашро дар маърази намоиш бигузорад, ҷасорат мехоҳад, ба хусус ин ки ин ёддоштҳо бо таърихи шифоҳии як миллат омехта бошад. Дар натиҷа, худи моҳияти китоби ҳозир, ба ҷиҳат мавзӯе, ки арз кардам, аҳамият дорад. Касе, ки бо ин минтақа ва бахусус, бо фарҳанги он ошно мешавад, ташнаи хеле аз посухҳост барои суолоти худаш. Мо солҳои қабл борҳо аз ҳаводиси Тоҷикистон шунида будем, вале далоилашро намедонистем. Хушбахтона, китобе, ки имрӯз рӯнамоӣ мешавад, саҳме дар посух ба ин даста аз пурсишҳоро дорад. Кӯтоҳ сухан ин ки хотиранависӣ барои дӯстёбӣ ё душмантарошӣ нест. Ин кор метавонад мушаввиқе бошад барои корҳои дигар, чун медонед, ин жанр ахиран дар адабиёти тамоми дунё мавриди таваҷҷуҳ қарор гирифтааст. Умедворам, китоб «Моҷарои рафта» ҳам ҷойгоҳи шоистаи худашро биёбад.
Яке аз нуктаҳои ҷолибе, ки дар ин маҳфил матраҳ шуд, ин буд, ки китоби «Моҷарои рафта»-ро дар навъи худ метавон идомаи мактаби хотиранависии устод Садриддин Айнӣ донист.
Абдулхолиқи Набавӣ – пажӯҳишгари таърихи адабиёти муосири Институти забон ва адабиёти Рӯдакӣ, Абдулқодири Рустам – пажӯҳишгар ва достоннавис, Хуршеди Атовулло – раиси Иттиҳодияи рӯзноманигорон, Шарифи Ҳамдампур – сардабири рӯзномаи «Тоҷикистон» ва Сӯҳроби Зиё – хабарнигори бахши форсии радиои BBС дар Тоҷикистон аз дигар суханронони ин маҳфил буданд, ки дар робита бо нуктаи фавқ ва дигар вежагиҳои китоби тозанашри «Моҷарои рафта» изҳор назар карданд.
Абдулхалил Холиқзода – муаллифи китоби мавриди рӯнамоӣ, зимни хушомадгӯӣ ва сипос аз раиси Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ва соири дастандаркорон, ки дар кори фароҳам овардани китоб ҳамкорӣ карданд, ташаккур кард. Мизбони маҳфил дар идомаи суханони хеш ба таърихчаи таълифи ин китоб ва ангезаи аслии он пардохта ва гуфт: «қисми зиёди оилаамонро ба хориҷи кишвар фиристодам ва вақте ки ба дидани хонавода мерафтам, ё баръакс, насли ҷавон ба ин ҷо меомаданд, мушоҳида мекардам, ки онҳо аз урфу одати миллати худ бехабаранд. Ҳамон вақт дар сари ман фикр пайдо шуд, ки бояд чизе нависам, ки онҳо бо асли хеш ошно шаванд. Ҳадаф аз навиштани ин матн дар аввал фақат ошно кардани насли ҷавони худамон бо асли худ буд».
Вай бо ишора ба буъди дигаре аз хотиранависии хеш, афзуд: «табиист хотираҳои нафаре, ки дар Иттиҳоди шӯравӣ ба камол расида, дар тӯли зиёда аз сӣ соли ахир пайваста дар Душанбе зиста, шоҳиди таҳаввулот ва кашмакашҳои замони пошхӯрии Иттиҳоди шӯравӣ ва ба даст овардани истиқлол ва ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон будааст; метавонад ба қисме аз ин суолҳо ҷавоб бигӯяд ва инчунин, шоҳидии муаллиф дар рӯйдоди воқеаҳо барои қишри васеътари ҷомеа бошад…».
Китоби «Моҷарои рафта» дар соли 2018 ба хатти кириллӣ аз сӯи интишороти «Ирфон» дар 260 сафҳа мунташир шудааст.
