پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رحیم مسلمانیان قبادیانی، محقق شناختۀ تاجیک، پس از سال‌ها بیماری، در تاریخ 2 ژوئیه سال 2016 در سن 78 سالگی در شهر دوشنبه درگذشت و در آرامگاه سرآسیا به خاک سپرده شد.
پروفسور رحیم مسلمانیان، استاد گروه نظریه و ادبیات نوین فارسی تاجیکی دانشگاه دولتی تاجیکستان (که در حال حاضر به عنوان دانشگاه ملی تاجیکستان فعالیت می‌کند) و از پژوهشگران ورزیدۀ ادبیات‌شناسی بود. وی در سال‌های 1980-1992 مدیری این گروه را به عهده داشت و از سال 1992 تا 2006 در جمهوری اسلامی ایران به زندگی و فعالیت پژوهشی و فرهنگی ادامه داد.
رحیم مسلمانیان ختمکردۀ دانشگاه دولتی تاجیکستان و دورۀ دکتری آکادمی علوم تاجیکستان در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی- تاجیکی بود و در موضوع «سجع و سیر تاریخی آن در نثر تاجیک» پایان‌نامۀ دکترا دفاع کرد. وی دوره فوق دکترای ادبیات را در دانشگاه دولتی مسکو گذرانید و در موضوع «پوئتیک کلاسیک فارس و تاجیک در عصر‌های 10 تا 15» رسالۀ فوق دکتری دفاع کرد.
به طور کلی، استاد رحیم مسلمانیان به ابعاد گوناگون تاریخ ادبیات و ادبیات‌شناسی تاجیک، از جمله افکار سخنوران فارسی‌گو در قرون وسطی، ارتباطات ادبی، آثار ادیبان شوروی تاجیک، مباحث نظری ادبیات‌شناسی معاصر و علم بدیع پرداخته است. حاصل فعالیت‌ها و زحمات فراوان علمی و تعلیمی و اجتماعی وی 37 عنوان کتاب علمی و درسی، 1008 عنوان مقالۀ علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ده‌ها عنوان دستور آموزشی و دیگر آثار پژوهشی است که از جملۀ مهم‌ترین آنها کتب «سجع و سیر تاریخی آن در نثر تاجیک» (1970)، «اسرار سخن» (1980)، «پوئتیک کلاسیک فارس و تاجیک در عصر‌های 10 تا 15» (1980)، « عطاءالله محمود حسینی»، «فروغ شعر جانپرور» (1984) و… می‌باشند. کتاب «نطریه ادبیات» وی از مهم‌ترین کتاب‌های درسی در دانشکده‌های زبان و ادبیات دانشگاه‌های تاجیکستان به شمار می‌آید. وی از تدوین‌کنندگان «دانشنامه ادب فارسی» و معرفی‌کنندگان حوزه ادبی آسیای مرکزی در جمهوری اسلامی ایران بود. شایان یادآوری است دانشنامۀ مذکور 20 سال پیش در موسسه فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه در تهران منتشر شد و مورد استقبال کارشناسان و دوستداران ادب فارسی واقع گردید.
رحیم مسلمانیان مجموعۀ رساله‌ها و مقاله‌هایی را که در طول فعالیتش در ایران نگاشت، در کتابی با عنوان «پاسخ» فراهم و منتشر کرده است.
در سال 2013 حدود 4 هزار جلد کتاب از گنجینۀ این دانشمند شناخته با مساعدت همسر و فرزندانش به کتابخانۀ ملی تاجیکستان اهدا گردید.
Раҳими Мусулмониёни Қубодиёнӣ – муҳаққиқи шинохтаи тоҷик пас аз солҳо беморӣ дар таърихи 2 июли соли 2016 дар синни 78-солагӣ дар шаҳри Душанбе даргузашт ва дар оромгоҳи Сариосиё ба хок супурда шуд.
Профессор Раҳими Мусулмониён устоди кафедраи назария ва адабиёти навини форсии тоҷикии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон (=Донишгоҳи миллии Тоҷикистон) ва аз пажӯҳишгарони варзидаи адабиётшиносӣ буд. Вай дар солҳои 1980-1992 мудирии ин кафедраро ба уҳда дошт ва аз соли 1992 то 2006 дар Ҷумҳурии Исломии Эрон ба зиндагӣ ва фаъолияти пажӯҳишиву фарҳангӣ идома дод.
Раҳими Мусулмониён хатмкардаи Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ва аспирантураи Академияи илмҳои Тоҷикистон дар риштаи забон ва адабиёти форсӣ-тоҷикӣ буд ва дар мавзӯи «Саҷъ ва сайри таърихии он дар насри тоҷик» рисолаи номзадӣ дифоъ кард. Вай давраи докторантураро дар Донишгоҳи давлатии Маскав гузаронид ва дар мавзӯи «Поэтикаи классикии форсу тоҷик дар қарнҳои X-XV» рисолаи докторӣ дифоъ кард.
Ба таври куллӣ, устод Раҳими Мусулмониён ба абъоди гуногуни таърихи адабиёт ва адабиётшиносии тоҷик, аз ҷумла, афкори суханварони форсигӯ дар қарнҳои миёна, иртибототи адабӣ, осори адибони шӯравии тоҷик, мабоҳиси назарии адабиётшиносии муосир ва илми бадеъ пардохтааст.
Ҳосили фаъолиятҳо ва заҳматҳои фаровони илмӣ ва таълимиву иҷтимоии вай 37 унвон китоби илмӣ ва дарсӣ, 1 008 унвон мақолаи илмӣ, сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, даҳҳо унвон дастури омӯзишӣ ва дигар осори пажӯҳишист, ки аз ҷумлаи муҳимтарини онҳо китобҳои «Саҷъ ва сайри таърихии он дар насри тоҷик» (1970), «Асрори сухан» (1980), «Поэтикаи классики форсу тоҷик дар асрҳои X-XV» (1980), «Атоуллоҳ Маҳмуди Ҳусайнӣ», «Фурӯғи шеъри ҷонпарвар» (1984) ва ғ. мебошанд. Китоби «Назарияи адабиёт»-и вай аз муҳимтарин китобҳои дарсӣ дар факултетҳои забон ва адабиёти донишгоҳҳои Тоҷикистон ба шумор меояд. Вай аз тадвинкунандагони «Донишномаи адаби форсӣ» ва муаррификунандагони ҳавзаи адабии Осиёи Марказӣ дар Ҷумҳурии Исломии Эрон буд. Шоёни ёдоварист, донишномаи мазкур 20 сол пеш дар Муассисаи фарҳангӣ ва интишоротии донишнома дар Теҳрон шуд ва мавриди истиқболи коршиносон ва дӯстдорони адаби форсӣ воқеъ гардид.
Раҳими Мусулмониён маҷмӯаи рисолаҳо ва мақолаҳоеро, ки дар тӯли фаъолияташ дар Эрон нигошт, дар китобе бо унвони «Посух» фароҳам ва мунташир кардааст.
Дар соли 2013 ҳудуди 4 ҳазор ҷилд китоб аз ганҷинаи ин донишманди шинохта бо мусоидати ҳамсар ва фарзандонаш ба Китобхонаи миллии Тоҷикистон эҳдо гардид.
