پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
با سلام و خیر مقدم خدمت استادان گرامی، مهمانان عالی‌قدر و حضار محترم. امروز فرصتی فراهم شده است تا از خدمات و فعالیت‌های شخصی تجلیل کنیم که نقش او در شکل‌گیری یک کشور فارسی‌زبان در آسیای میانه غیرقابل چشم‌پوشی و انکار بوده است. استاد صدرالدین عینی پژوهشگر، سیاست مدار، شاعر، نویسنده و فعال فرهنگی یکی از چهره‌های شناخته شده و تأثیرگذار در برهه‌های حساس تاریخی، سیاسی و فرهنگی در آسیای میانه به شمار می‌آید. او که زاده دوران حکومت امیران بخارا، پرورش یافته عصر اشغال روسیه تزاری و فعال در دوران حکومت شوراها است توانست پس از ماجرای مرزبندی‌های معروف سیاست‌های استالینی با تأکید بر شاخص‌های فرهنگی و ادبی در تأسیس جمهوری فارسی‌زبانان نقش داشته باشد و نام خود را به عنوان قهرمان ملی کشوری ثبت کن که در دنیای امروز به آن تاجیکستان می‌گویند. امروز فرصتی است که به بخش‌هایی از این خدمات پرداخته شود و بنده وظبفه خود می‌دانم از طرف پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی از دکتر مهدی محقق و همکاران محترمشان در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که به برگزاری این نشست همت گمارده‌اند تشکر کنم.
واقعیت این است که از یک ماه پیش وقتی که برگزاری چنین نشستی تصویب شد و تاریخ آن تعیین گردید، یکی از دغدغه‌های من این بود که چه کنیم و چه می‌توان کرد که این نشست تجلیل را با اعتبار فراتری و با دستاوردهای بیشتری برگزار کرد و آن را به یک جریان تبدیل کنیم. فکرم به جایی نرسید جز این که ای کاش می‌شد که ما یک مرکز تاجیکستان شناسی در ایران داشته باشیم. امیدوارم که یکی از این بنیادهای علمی ایران روزی دست به تشکیل این مرکز تاجیکستان شناسی بزند، چرا که به قول حافظ هزار نکته باریکتر ز مو این جاست.
استاد صدرالدین عینی نهایت بهره‌ای را که می‌توان از قلم گرفت را گرفتند. آنجایی که باید در مورد تاریخ می‌نوشتند و یا آنجایی که باید در باره شعر می‌نوشتند یا آن کاری که باید درباره تاریخ ادبیات می‌کردند را انجام دادند. تاجکستان امسال بیست و پنجمین سال استقلال خودش را جشن گرفت این کشور در طول این بیست و پنج سال فراز و فرودهای بسیاری داشته است و خوشبختانه علی رغم مشکلاتی که فراهم بوده است ایشان توانسته‌اند یک منطقه امن و آرامی در فضای کشور برقرار کنند و ما آرزو داریم که این کشور هر چه بیشتر به پیشرفت‌هایی از همه جنبه‌ها برسد که به قول حکیم فردوسی:
گزند تو پيدا گزند منست دل درمند تو بند منست.
– Бо салом ва хайра мақдам хидмати устодони гиромӣ, меҳмонони олиқадр ва ҳуззори муҳтарам. Имрӯз фурсате фароҳам шудааст, то аз хадамот ва фаъолиятҳои шахсе таҷлил кунем, ки нақши ӯ дар шаклгирии як кишвари форсизабон дар Осиёи Миёна ғайри қобили чашмпӯшӣ ва инкор будааст. Устод Садриддин Айнӣ пажӯҳишгар, сиёсатмадор, шоир, нависанда ва фаъоли фарҳангӣ яке аз чеҳраҳои шинохташуда ва таъсиргузор дар бурҳаҳои ҳассоси таърихӣ, сиёсӣ ва фарҳангӣ дар Осиёи Миёна ба шумор меояд. Ӯ, ки зодаи даврони ҳукумати амирони Бухоро, парваришёфтаи асри ишғоли Русияи тезорӣ ва фаъол дар даврони ҳукумати Шӯроҳост, тавонист пас аз моҷарои марзбандиҳои маъруфи сиёсатҳои сталинӣ бо таъкид бар шохисҳои фарҳангӣ ва адабӣ дар таъсиси ҷумҳурии форсизабонон нақш дошта бошад ва номи худро ба унвони қаҳрамони миллии кишваре сабт кунад, ки дар дунёи имрӯз ба он Тоҷикистон мегӯянд. Имрӯз фурсатест, ки ба бахшҳое аз ин хадамот пардохта шавад ва банда вазифаи худ медонам аз тарафи Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсӣ- тоҷикӣ аз доктор Маҳдии Муҳаққиқ ва ҳамкорони муҳтарамашон дар Анҷумани осор ва мафохири фарҳангӣ, ки ба баргузории ин нишаст ҳиммат гумордаанд, ташаккур кунам.
Воқеият ин аст, ки аз як моҳи пеш – вақте ки баргузории чунин нишасте тасвиб шуд ва таърихи он таъйин гардид, яке аз дағдағаҳои ман ин буд, ки чӣ кунем ва чӣ метавон кард, ки ин нишасти таҷлилро бо эътибори фаротаре ва бо дастовардҳои бештаре баргузор кард ва онро ба як ҷараён табдил кунем. Фикрам ба ҷое нарасид ҷуз ин, ки эй кош, мешуд, ки мо як маркази Тоҷикистоншиносӣ дар Эрон дошта бошем. Умедворам, ки яке аз ин бунёдҳои илмии Эрон рӯзе даст ба ташкили ин маркази Тоҷикистоншиносӣ бизанад, чаро ки ба қавли Ҳофиз, ҳазор нуктаи бориктар зи мӯ ин ҷост. Устод Садриддин Айнӣ ниҳояти баҳраеро, ки метавон аз қалам гирифтро гирифтанд. Он ҷое, ки бояд дар мавриди таърих менавиштанд ва ё он ҷое, ки бояд дар бораи шеър менавиштанд ё он коре, ки бояд дар бораи таърихи адабиёт мекардандро анҷом доданд. Тоҷикистон имсол бисту панҷумин соли истиқлоли худашро ҷашн гирифт. Ин кишвар дар тӯли бисту панҷ сол фарозу фурудҳои бисёре доштааст ва хушбахтона, алорағми мушкилоте, ки фароҳам будааст, эшон тавонистаанд як минтақаи амну ороме дар фазои кишвар барқарор кунанд ва мо орзу дорем, ки ин кишвар ҳар чи бештар ба пешрафтҳое аз ҳамаи ҷанбаҳо бирасад, ки ба қавли ҳаким Фирдавсӣ:
Газанди ту пайдо газанди ман аст,
Дили дардманди ту банди ман аст.
