پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان پژوهشگاه فرهنگ فارسی تاجیکی | سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
بنا به گزارش خبرگزاری «خاور»، روز پنجشنبه، 5 اکتبر به مناسبت روز زبان دولتی، در کتابخانة ملی تاجیکستان همایش علمی و ادبی و فرهنگی برگزار شد.
این همایش با سخنرانی آکادمیک فرهاد رحیمی، رئیس آکادمی علم‌های جمهوری تاجیکستان افتتاح شد. وی ذکر کرد: «حفظ و رشد و ترقی زبان دولتی در زمان استقلال از عامل‌های اساسی پیشرفت علم و فرهنگ در کشور تاجیکان محسوب می‌یابد، چونکه استقلال معنوی شرایط فراهم آورد، تا زبان ملی مقام دولتی را صاحب شود».
در ادامۀ همایش، آکادمیک عبدالجبار رحمانزاده، یاردمچی پرزیدنت جمهوری تاجیکستان عاید به رشد اجتماعی و رابطه با جامعه، از نام پرزیدنت جمهوری تاجیکستان اشتراکداران را با روز زبان دولتی تبریک نموده، اظهار داشت، که زبان بزرگترین نعمت انسانی است، که برای پایداری دولت نقش مهم دارد.
عبدالجبار رحمانزاده همزمان از توجه خاصة حکومت جمهوری تاجیکستان که از روزهای اول استقلال دولتی به رشد زبان تاجیکی ظاهر کرده و برای پیشرفت آن تدبیرهای سودمند انجام داد، یادآور شد. وی به نقش بزرگ و ارزندة پرزیدنت جمهوری تاجیکستان در رشد زبان ادبی تاجیکی تأکید کرد.
عبدالجبار رحمانزاده، از جمله، ابراز نمود، که پیشوای ملت برای معرفی زبان دولتی کتاب بسیار مهم و ارزشمند خود را با عنوان «زبان ملت- هستی ملت» پیشنهاد هواداران، اهل تحقیق و پژوهش علمی گردانیدند، که آن از همه جهت برای شناخت تاریخ و تشکّل زبان تاجیکی و ملت تاجیک اهمیت بزرگ دارد. این اثر مهم امکان فراهم می‌آورد، که ما مهم‌ترین پهلوهای تاریخ و تشکّل زبان تاجیکی را بار دیگر آموزیم و به آن ارج گذاریم.
یاردمچی پرزیدنت جمهوری تاجیکستان عاید به رشد اجتماعی و رابطه با جامعه در ادامه صحبت یکچند پیشنهادها را منظور اشتراکداران نمود. از جمله، ذکر گردید، که کتاب «قاعده‌های املای زبان تاجیکی» بار دیگر مورد بررسی عالمان و دانشمندان قرار بگیرد و مسئله‌های ناروشنی، که در آن جای دارند، بخصوص طرز نوشتار زبان تاجیکی تکمیل شده و سپس پیشنهاد گردد. لغت املای زبان ادبی تاجیکی، که یک مراتبه در دوران استقلال انتشار شده است، بار دیگر از جانب وزارت فرهنگ و وزارت معارف و علم انتشار شود. چون که این کتاب همچون دستور بسیار مهم هم برای آموزگاران و هم برای ضیائیان و خوانندگان و نوجوانان ارزش بزرگ دارد. دو مراتبه «فرهنگ زبان تاجیکی» به ابتکار پیشوای ملت منتشر شد، ولی، متأسفانه، در هر دو نشر آن، غلط‌های زیاد به چشم می‌رسند. و قسمت بیشتر کلمه‌ها و مفهوم‌های موجود، در فرهنگ جای نگرفته‌اند. آکادمی علم‌ها و انستیتوت زبان و ادبیات باید از شمول دیگر دانشمندان انستیتوت‌ها گروه فعال تأسیس داده، فرهنگ را مکمل گردانند. به آکادمی علم‌ها دستور داده شد، که وقت آن رسیده است، که کتاب «تاریخ زبان تاجیکی» از نگاه تازۀ علمی نوشته شود.
عبدالجبار رحمانزاده اظهار تأسف کرد، که «به استثنای یکچند لغت‌نامه، بسیاری از لغت‌ها امروز به خط سیریلیک گردانیده نشده‌اند. خوشبختانه، از زمان استاد عینی سر کرده، کارهای بسیار خوب در این زمینه عملی شده است، ولی پس از دهۀ 90 وابسته به این مسئله کار قطع گردید. وقت آن رسیده است، که انستیتوت زبان و ادبیات به این مسئله توجه ظاهر کند. لغت‌نامة «دهخدا» را باید به شکل الکترونیکی با خط سیریلیک برگردانیده، به طور ساده پیشنهاد نماییم. مسئلة دیگری، که بسیار مهم و ارزشمند است، استانداردسازی کلمه و اصطلاحات وابسته به هر زبان است. کمیتة زبان و اصطلاحات را ضرور است، که یکجا با متخصصان آکادمی علم‌ها به یکی از مسئله‌های مهم و بحثناک، که مسئلة استانداردسازی کلمه‌های ساحوی (=تخصصی) است، توجه ظاهر کنند و مفهوم کلمه‌های هر ساحه را باید به صورت لغت‌نامه آماده نمایند. یک سبب بحث‌های خیلی زیادی، که در واسطه‌های اخبار عامه(=رسانه‌ها) مشاهده می‌شود، عقب‌مانی ما در استانداردسازی کلمه‌ها می‌باشد. در مسئلة گرفتن پیش راه غلط‌نویسی در واسطه‌های اخبار عامه(=رسانه‌ها) کمیتة زبان و اصطلاحات را ضرور است، که سر این مسئله اندیشه کنند. زیرا اکثر روزنامه‌ها و مجله‌های غیرحکومتی با طرز و دید خود، مفهوم‌ها، کلمه‌ها و جمله‌ها را می‌سازند، که اکثر آن پر از غلط است. وقت آن رسیده است، که سر این مسئله اندیشه کنیم».
دکتر علم فیلولوژی گوهر شرافزاده، رئیس کمیتة زبان و اصطلاحات؛ سخیداد رحمت‌الله‌زاده، رئیس انستیتوت زبان و ادبیات رودکی و عضو وابستة آکادمی علم‌های جمهوری تاجیکستان و دیگر کارشناسان و زبان‌شناسان و شاعران عسکر حکیم، دولت رحمانیان، رعنای مبارز، در بررسی مسئله‌های علم زبان‌شناسی معاصر سخنرانی‌های علمی کردند.
همایش مذکور به ابتکار آکادمی علم‌های جمهوری تاجیکستان و کمیتة زبان و اصطلاحات حکومت جمهوری تاجیکستان برگزار شده و در آن در برابر زبان‌شناسان، نمایندگان اتفاق نویسندگان، وزارت معارف و علم و وزارت فرهنگ اشتراک داشتند.
Бино ба гузориши хабаргузории «Ховар», рӯзи панҷшанбе, 5 октябр, ба муносибати Рўзи забони давлатӣ, дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон ҳамоиши илмиву адабӣ ва фарҳангӣ баргузор гардид.
Ҳамоишро Президенти Академияи илмҳои ҶТ, академик Фарҳод Раҳимӣ ифтитоҳ намуда, зикр кард, ки «ҳифз ва рушду тараққии забони давлатӣ дар замони истиқлолият аз омилҳои асосии пешравии илму фарҳанг дар кишвари тоҷикон маҳсуб меёбад, чунки истиқлолияти маънавӣ шароит фароҳам овард, то забони миллӣ мақоми давлатиро соҳиб шавад».
Сипас, Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, академик Абдуҷаббор Раҳмонзода аз номи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирокдоронро бо Рӯзи забони давлатӣ табрик намуда, изҳор дошт, ки забон бузургтарин неъмати инсонӣ аст, ки барои пойдории давлат нақши муҳим дорад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода ҳамзамон аз таваҷҷуҳи хоссаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали истиқлолияти давлатӣ ба рушди забони тоҷикӣ, ки барои пешрафти он як қатор тадбирҳои судманд амалӣ гардидаанд, ёдовар шуд. Бахусус, нақши ниҳоят бузург ва арзандаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар рушди забони адабии тоҷикӣ таъкид намуд.
Академик, аз ҷумла, иброз намуд, ки Пешвои миллат барои муаррифӣ кардани забони давлатӣ китоби бисёр муҳиму арзишманди худ- «Забони миллат-ҳастии миллат»-ро пешниҳоди ҳаводорони аҳли илм, таҳқиқ ва пажӯҳиш гардониданд, ки он аз ҳама ҷиҳат бораи шинохти таъриху ташаккули забони тоҷикӣ ва миллати тоҷик аҳамияти бағоят бузург дорад. Ин асари муҳим имкон фароҳам меорад, ки мо муҳимтарин паҳлӯҳои таърих ва ташаккули забони тоҷикиро як бори дигар омӯзем ва ба он арҷ гузорем.
Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа дар идомаи суҳбат якчанд пешниҳодҳоро манзури иштирокдорон намуд. Аз ҷумла, зикр гардид, ки китоби «Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ» бори дигар мавриди баррасии олимон ва донишмандон қарор бигирад ва масъалаҳои норавшане, ки дар он ҷой доранд, бахусус дар тарзи навиштори забони тоҷикӣ такмил дода, сипас пешниҳод карда шаванд. Луғати имлои забони адабии тоҷикӣ, ки як маротиба дар даврони истиқлолият интишор гардидааст, бори дигар аз ҷониби Вазорати фарҳанг ва Вазорати маориф ва илм интишор шавад. Чунки ин китоб ҳамчун дастури бисёр муҳим ҳам барои омӯзгорон ва ҳам барои зиёиёну хонандагон ва наврасону ҷавонон арзиши ниҳоят бузург дорад. Ду маротиба «Фарҳанги забони тоҷикӣ» бо ибтикори Пешвои миллат аз чоп баромад, вале, мутаассифона, дар ҳарду нашри фарҳанг хатогиҳои хеле зиёд ба чашм мерасанд. Ва қисми зиёди калимаҳо ва мафҳумҳои зиёд дар фарҳанг ҷой нагирифтаанд. Академияи илмҳо ва Институти забон ва адабиёт бояд аз ҳисоби дигар донишмандони институтҳо гурӯҳи фаъол таъсис дода, фарҳангро мукаммал гардонанд. Ба Академияи илмҳо дастур дода шуд, ки вақти он расидааст, ки аз нигоҳи илмӣ китоби «Таърихи забони тоҷикӣ» навишта шавад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода изҳори таассуф намуд, ки «ба истиснои якчанд луғатнома, бисёре аз луғатҳо имрӯз ба хати кириллӣ гардонида нашудаанд. Хушбахтона, аз замони устод Айнӣ сар карда, корҳои бисёр хуб дар ин замина амалӣ шуда бошанд ҳам, вале баъди солҳои 90 вобаста ба ин масъала кор қатъ гардид. Вақти он расидааст, ки Институти забон ва адабиёт ба ин масъала таваҷҷуҳ зоҳир кунад. Луғатномаи «Деҳхудо»-ро бояд дар шакли электронӣ бо хати кириллӣ баргардонида, ба таври сода пешниҳод намоем. Масъалаи дигаре, ки бисёр муҳим ва арзишманд ҳисобида мешавад, ин стандартизатсияи калима ва истилоҳот вобаста ба ҳар забон аст. Кумитаи забон ва истилоҳотро зарур аст, ки якҷоя бо мутахассисони Академияи илмҳо ба яке аз масъалаҳои ниҳоят муҳим ва баҳснок- масъалаи стандартизатсияи калимаҳои соҳавӣ таваҷҷуҳ зоҳир кунанд ва мафҳуми калимаҳои ҳар як соҳаро бояд ба таври луғат омода намояд. Як сабаби баҳсҳои хеле зиёде, ки дар ВАО ба мушоҳида мерасад, ин қафомонии мо дар стандартизатсия кардани калимаҳо мебошад. Дар масъалаи гирифтани пеши роҳи ғалатнависӣ дар ВАО Кумитаи истилоҳот ва забонро зарур аст, ки сари ин масъала андеша намояд. Зеро аксарияти рӯзномаву маҷаллаҳои ғайриҳукуматӣ бо тарз ва диди худ мафҳумҳо, калимаҳо ва ҷумласозӣ мекунанд, ки аксарияти он пур аз ғалат аст. Вақти он расидааст, ки сари ин масъала андеша намоем».
Сипас раиси Кумитаи забон ва истилоҳот, доктори илми филология Гавҳар Шарофзода, директори Институти забон ва адабиёт, узви вобастаи АИ ҶТ Сахидод Раҳматуллозода ва дигар олимони забоншинос, инчунин шоирон Аскар Ҳаким, Давлати Раҳмониён, Раънои Мубориз ҷиҳати таҳқиқи масъалаҳои илми забоншиносии муосир маърўзаҳои илмӣ намуданд.
Ҳамоиш бо ибтикори Академияи илмҳои ҶТ ва Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати ҶТ гузаронида шуда, дар он дар баробари забоншиносон, намояндагони Иттифоқи нависандагон, Вазорати маориф ва илм ва Вазорати фарҳанг низ иштирок доштанд.
Ҳамоишро Президенти Академияи илмҳои ҶТ, академик Фарҳод Раҳимӣ ифтитоҳ намуда, зикр кард, ки «ҳифз ва рушду тараққии забони давлатӣ дар замони истиқлолият аз омилҳои асосии пешравии илму фарҳанг дар кишвари тоҷикон маҳсуб меёбад, чунки истиқлолияти маънавӣ шароит фароҳам овард, то забони миллӣ мақоми давлатиро соҳиб шавад».
Сипас, Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа, академик Абдуҷаббор Раҳмонзода аз номи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирокдоронро бо Рӯзи забони давлатӣ табрик намуда, изҳор дошт, ки забон бузургтарин неъмати инсонӣ аст, ки барои пойдории давлат нақши муҳим дорад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода ҳамзамон аз таваҷҷуҳи хоссаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯзҳои аввали истиқлолияти давлатӣ ба рушди забони тоҷикӣ, ки барои пешрафти он як қатор тадбирҳои судманд амалӣ гардидаанд, ёдовар шуд. Бахусус, нақши ниҳоят бузург ва арзандаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар рушди забони адабии тоҷикӣ таъкид намуд.
Академик, аз ҷумла, иброз намуд, ки Пешвои миллат барои муаррифӣ кардани забони давлатӣ китоби бисёр муҳиму арзишманди худ- «Забони миллат-ҳастии миллат»-ро пешниҳоди ҳаводорони аҳли илм, таҳқиқ ва пажӯҳиш гардониданд, ки он аз ҳама ҷиҳат бораи шинохти таъриху ташаккули забони тоҷикӣ ва миллати тоҷик аҳамияти бағоят бузург дорад. Ин асари муҳим имкон фароҳам меорад, ки мо муҳимтарин паҳлӯҳои таърих ва ташаккули забони тоҷикиро як бори дигар омӯзем ва ба он арҷ гузорем.
Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа дар идомаи суҳбат якчанд пешниҳодҳоро манзури иштирокдорон намуд. Аз ҷумла, зикр гардид, ки китоби «Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ» бори дигар мавриди баррасии олимон ва донишмандон қарор бигирад ва масъалаҳои норавшане, ки дар он ҷой доранд, бахусус дар тарзи навиштори забони тоҷикӣ такмил дода, сипас пешниҳод карда шаванд. Луғати имлои забони адабии тоҷикӣ, ки як маротиба дар даврони истиқлолият интишор гардидааст, бори дигар аз ҷониби Вазорати фарҳанг ва Вазорати маориф ва илм интишор шавад. Чунки ин китоб ҳамчун дастури бисёр муҳим ҳам барои омӯзгорон ва ҳам барои зиёиёну хонандагон ва наврасону ҷавонон арзиши ниҳоят бузург дорад. Ду маротиба «Фарҳанги забони тоҷикӣ» бо ибтикори Пешвои миллат аз чоп баромад, вале, мутаассифона, дар ҳарду нашри фарҳанг хатогиҳои хеле зиёд ба чашм мерасанд. Ва қисми зиёди калимаҳо ва мафҳумҳои зиёд дар фарҳанг ҷой нагирифтаанд. Академияи илмҳо ва Институти забон ва адабиёт бояд аз ҳисоби дигар донишмандони институтҳо гурӯҳи фаъол таъсис дода, фарҳангро мукаммал гардонанд. Ба Академияи илмҳо дастур дода шуд, ки вақти он расидааст, ки аз нигоҳи илмӣ китоби «Таърихи забони тоҷикӣ» навишта шавад.
Абдуҷаббор Раҳмонзода изҳори таассуф намуд, ки «ба истиснои якчанд луғатнома, бисёре аз луғатҳо имрӯз ба хати кириллӣ гардонида нашудаанд. Хушбахтона, аз замони устод Айнӣ сар карда, корҳои бисёр хуб дар ин замина амалӣ шуда бошанд ҳам, вале баъди солҳои 90 вобаста ба ин масъала кор қатъ гардид. Вақти он расидааст, ки Институти забон ва адабиёт ба ин масъала таваҷҷуҳ зоҳир кунад. Луғатномаи «Деҳхудо»-ро бояд дар шакли электронӣ бо хати кириллӣ баргардонида, ба таври сода пешниҳод намоем. Масъалаи дигаре, ки бисёр муҳим ва арзишманд ҳисобида мешавад, ин стандартизатсияи калима ва истилоҳот вобаста ба ҳар забон аст. Кумитаи забон ва истилоҳотро зарур аст, ки якҷоя бо мутахассисони Академияи илмҳо ба яке аз масъалаҳои ниҳоят муҳим ва баҳснок- масъалаи стандартизатсияи калимаҳои соҳавӣ таваҷҷуҳ зоҳир кунанд ва мафҳуми калимаҳои ҳар як соҳаро бояд ба таври луғат омода намояд. Як сабаби баҳсҳои хеле зиёде, ки дар ВАО ба мушоҳида мерасад, ин қафомонии мо дар стандартизатсия кардани калимаҳо мебошад. Дар масъалаи гирифтани пеши роҳи ғалатнависӣ дар ВАО Кумитаи истилоҳот ва забонро зарур аст, ки сари ин масъала андеша намояд. Зеро аксарияти рӯзномаву маҷаллаҳои ғайриҳукуматӣ бо тарз ва диди худ мафҳумҳо, калимаҳо ва ҷумласозӣ мекунанд, ки аксарияти он пур аз ғалат аст. Вақти он расидааст, ки сари ин масъала андеша намоем».
Сипас раиси Кумитаи забон ва истилоҳот, доктори илми филология Гавҳар Шарофзода, директори Институти забон ва адабиёт, узви вобастаи АИ ҶТ Сахидод Раҳматуллозода ва дигар олимони забоншинос, инчунин шоирон Аскар Ҳаким, Давлати Раҳмониён, Раънои Мубориз ҷиҳати таҳқиқи масъалаҳои илми забоншиносии муосир маърўзаҳои илмӣ намуданд.
Ҳамоиш бо ибтикори Академияи илмҳои ҶТ ва Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати ҶТ гузаронида шуда, дар он дар баробари забоншиносон, намояндагони Иттифоқи нависандагон, Вазорати маориф ва илм ва Вазорати фарҳанг низ иштирок доштанд.
